Dwa miesiące temu przekroczyłem o 8 km/h dozwoloną prędkość za południową granicą. Odjęto 5 km/h tolerancji i za przekroczenie o 3 km/h jakiś szwajcarski urzędnik wystawił mi 40 Fr. mandatu. W zeszłym tygodniu przyszła z tego urzędu szara pocztówka z wezwaniem do zapłaty. Wolę zapłacić, by nie mieć kłopotów:-)
W ostatnich wpisach zastanawiam się nad problemami misteriańskimi, czyli zawiłymi tematami nie-do-rozgryzienia. Kolejny to wolna wola. To typowy problem etyczny. Kiedyś już o tym pisałem w związku z pewnym mnichem z Bretanii – Pelagiuszem. Dzisiaj zastanowię się, czy coś takiego w ogóle istnieje, a jeśli tak, to na jakich zasadach.
Popatrzmy na sytuację z pierwszego akapitu. Miałem wybór jechać porządnie 80 km/h, ale się zagapiłem i jechałem 8 km/h szybciej, skutkiem czego szwajcarskie urządzenie zrobiło mi zdjęcie (wyszłem fatalnie:-). Urzędnik, który odczytywał dane, jak przystało na skrupulatnego Szwajcara, wysłał mi mandat za przekroczenie dozwolonej prędkości o 3 km/h. Może nie musiał, ale chciał ukarać wrednego kierowcę zza miedzy.
Ktoś może powiedzieć – nie ma wolnej woli, jest tylko pewien system, zbieg przypadków, który nas determinuje. Urządzenie – urzędnik – mandat. Nazywa się go determinizmem. W myśl tego jesteśmy ciągle zmuszani przez różnorakie przyczyny (somatyczne, psychiczne, społeczne itd) do postępowania w określony sposób. Pogląd ten ma wielu zwolenników, zwłaszcza wśród ludzi nie związanych z żadną religią.
Przypatrzmy się jednak dobrze… Złodziej, jeśli nie jest głodny, nie jest chory na kleptomanię, nie jest zdeterminowany społecznie, bo zdobył wykształcenie, jako murarz – wcale nie musi kraść, ale może pójść do pracy na budowę i w ciężkim znoju zarabiać pieniążki. Mówimy “ma wolną wolę”. Jest to bardzo zdawkowe i ogólne stwierdzenie, ale wyraża pewną prawdę. W “Czterech esejach o wolności” ” Isaiach Berlin daje do zrozumienia, że jeśli kiedyś determinizm zupełnie obali tezę o wolności naszej woli, to konsekwentne podejście do takich prawd jak „dobro”, „zło”, „moralność” czy „odpowiedzialność” straci rację bytu. Niestety…
Pozdrawiam
Ceramik
naczynie gliniane 
Wolna wola jest dość słaba – łatwo ja zmanipulować czyli skusić do tego lub owego..Jeśli jednak ktoś wierzy w wartość uczciwości to może się oprzec pokusie. Coraz mniej ludzi w to wierzy.. Jan Paweł II pisał „cała wartość tej pracy znajduje się wewnątrz człowieka” 🙂 Chyba najcięższa jest praca nad własnymi słabościami.
PolubieniePolubienie
Słaba wolna wola… To bardzo religijne podejście. „Słaba” w znaczeniu – skłonna do wybierania zła. Determiniści znajdą tu wiele obciążeń i inklinacji. Człowiek uwikłany w role społeczne, somatyczne i psychiczne uzależnienia popychany jest wręcz nie do wyborów ale… jedynie możliwych rozwiązań.
PolubieniePolubienie
40 franków za przekroczenie limitu prędkości?! To ta Szwajcaria taka tania? Tylko przekraczać. U nas taka przyjemność kosztuje prawie $200. Jednak w opisywanym przypadku zawiniła nie determinacja, ale brak uwagi. Czy tu jeszcze można mówić o wolnej woli? Stwórca obdarzył ludzi wolną wolą, ale jednocześnie uzależnił ich od wielu fizycznych i psychicznych czynników. Do tego dochodzą ograniczenia i ukierunkowania stworzone przez tradycję, społeczeństwo i , coraz częściej, przez byznes.
PolubieniePolubienie
Zatem dobrze, że nie dojechałem do Australii a jedynie do Szwajcarii:-) W Europie obowiązują pewne limity. Za przekroczenie do 5 km/h najmniejszy mandat, potem od 5 do 10 dużo więcej a za ponad 20 już również dochodzą punkty karne:-)
PolubieniePolubienie
@Ceramik – nie bój się, przyjedź do Australii, ja Cię będę woził. Tu groźne są nie tylko mandaty, ale również ruch lewostronny i kilka dziwnych zasad ruchu, które można spotkać tylko w Melbourne.
PolubieniePolubienie
Trzymam za słowo:-) Nie wyobrażam sobie jeździć po lewej stronie. Podziwiam turystów – Anglików, którzy do nas docierają:-) Zawsze mam dużo zrozumienia do ich nieporadnej czasami jazdy
PolubieniePolubienie
Z ta wolna wola, to wg. mnie u katolikow taka „furtka”, pt. bog jest dobry, tylko czlowiek zly i slaby;)
PolubieniePolubienie
Mhmm… Coś w tym jest…
:-)
PolubieniePolubienie